รู้จักกับ Ikigai ปรัชญาสุขยั่งยืนสไตล์ญี่ปุ่น

คุณเคยสงสัยไหมว่า “เราตื่นมาเพื่ออะไร” ถ้าคำถามเหล่านี้เคยผุดขึ้นมาในใจของคุณ อาจถึงเวลาที่คุณต้องค้นหา “อิคิไก” (Ikigai) ของตัวเอง

ในโลกที่หมุนเร็วขึ้นทุกวัน เราถูกผลักดันให้วิ่งตามความสำเร็จ ชื่อเสียง หรือเงินทอง วิ่งตาม

เป้าหมายภายนอก จนลืมกลับมาถามตัวเองว่า “เราจะมีชีวิตอยู่เพื่ออะไร” และแน่นอนว่า    

ทุกคนล้วนปรารถนาที่จะมีชีวิตที่ยืนยาวและเต็มไปด้วยความสุข แต่ความสุขที่แท้จริงไม่ใช่เพียงแค่การมีชีวิตที่ยาวนาน แต่คือการมีชีวิตที่มีคุณภาพ มีสุขภาพดี และเต็มเปี่ยมไปด้วยความหมาย

แนวคิด “lkigai” เป็นอีกหนึ่งทฤษฎีจากประเทศญี่ปุ่นที่นำพาให้เข้าใจเหตุผลของการมีชีวิตอยู่ หรือสิ่งที่ทำให้เราตื่นขึ้นมาอย่างมีความหมายในทุกวัน

Ikigai คืออะไร 

อิคิไก คือหลักปรัชญาในการดำเนินชีวิตของคนญี่ปุ่นที่ไม่ใช่เพียงแค่การมีชีวิตอยู่เพื่ออะไร แต่ทำให้มองเห็นคุณค่าของการมีชีวิตอยู่มากขึ้น และช่วยให้คุณสามารถออกแบบจัดการชีวิตของคุณเองให้ได้อย่างลงตัว โดย อิคิไก มาจากคำว่า อิกิ (iki) ที่แปลว่า การมีชีวิต และ ไก (gai) ที่แปลว่า คุณค่า ดังนั้น อิคิไกจึงหมายถึงคุณค่าของการมีชีวิตอยู่ ซึ่งเป็นแนวคิดและวิธีการดำเนินชีวิตอย่างมีความสุขที่ยั่งยืนสไตล์ญี่ปุ่น 

ลองจินตนาการถึงทุกเช้าที่คุณต้องตื่นขึ้นมา โดยที่คุณไม่ต้องลุกจากเตียงเพียงเพราะเสียงนาฬิกาปลุกสั่งให้คุณต้องลุก แต่คุณตื่นเพราะหัวใจของคุณกำลังตื่นเต้นที่จะทำสิ่งที่รออยู่ข้างหน้า นั่นคือพลังของอิคิไก และเมื่อเราพบอิคิไกของตัวเอง คุณจะรู้สึกถึงพลังงานบวกในจิตใจที่ช่วยส่งเสริมให้เราได้มีจุดมุ่งหมายในชีวิต ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เราดำเนินชีวิตได้ด้วยสุขภาพจิตที่แข็งแรง โดยปราศจากความคิดหรือมุมมองด้านลบที่นำไปสู่ภาวะซึมเศร้า ความเครียด

ซึ่งจะแตกต่างจากความคิดที่ทำเพื่อความสำเร็จ ชื่อเสียง หรือเงินทองเป็นที่ตั้ง แต่ อิคิไก จะทำให้คุณออกแบบชีวิตได้อย่างสมดุล

โดยมี 4 องค์ประกอบหลักสำคัญที่ทับซ้อนกันเหมือนภาพวาด 

1. สิ่งที่คุณรัก (What you love) – สิ่งที่ทำแล้วมีความสุขและรู้สึกหลงใหล
2. สิ่งที่คุณทำได้ดี (What you are good at) – ความสามารถและพรสวรรค์ของคุณ
3. สิ่งที่โลกต้องการ (What the world needs) – สิ่งที่สร้างประโยชน์ให้กับผู้อื่นหรือสังคม
4. สิ่งที่ทำให้คุณมีรายได้ (What you can be paid for) – สิ่งที่สามารถสร้างรายได้หรืออาชีพให้แก่คุณ

โดยเริ่มต้นจากสิ่งเล็ก ๆ ที่คุณชอบ ทำแล้วไม่รู้สึกว่าสิ่งนั้นคือภาระหรือหน้าที่ และสามารถใช้เวลาอยู่กับสิ่งนั้นอย่างเพลิดเพลิน ขอยกตัวอย่าง คนที่ชอบทานอาหารญี่ปุ่น คงไม่มีใครไม่รู้จักร้าน Sukiyabashi Jiro ร้านมิชลิน 3 ดาว พ่อครัวคือคุณจิโร โอโนะ (Jiro Ono) ที่มีจุดเริ่มต้นการเปิดร้านซูซิเพราะมีต้นทุนน้อยกว่าเมื่อเทียบกับร้านอาหารประเภทอื่น แต่สิ่งที่ทำให้เขาแตกต่างนั่นคือ เขาเริ่มทำจากสิ่งที่ชอบด้วยความตั้งใจ และพัฒนาตัวเองเรื่อย ๆ จนได้รสชาติที่ทุกคนกล่าวขานกันมาอย่างยาวนาน 

ซึ่งมาจากความสุขที่ไม่ต้องผูกมัดกับความสำเร็จในหน้าที่การงาน หรือเป้าหมายที่ยิ่งใหญ่ แต่เป็นความสุขที่สามารถเติมเต็มจิตใจในทุกๆวัน 

Ikigai จะช่วยให้อายุยืนยาวและมีชีวิตที่ดีกว่าได้จริงหรือ ? 

หากลองตั้งคำถามว่า มนุษย์เราจะต้องการชีวิตที่ยืนยาวไปทำไมหากไร้ซึ่งความสุขและสุขภาพที่ดี แต่ถึงอย่างนั้นความสุขที่ว่าก็ต้องมาจากความสุขที่สร้างโดยสุขภาวะทางจิตใจของตัวคุณเอง โดยที่ไม่นำสิ่งที่สังคมวางมาตรฐานเอาไว้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการมีชื่อเสียง หรือกำหนดว่าหากมีวัถตุสิ่งใดสิ่งหนึ่งแล้วจะมีความสุขขึ้นได้ แท้จริงแล้วความสุขไม่ได้ขึ้นอยู่กับสิ่งที่เรามีเพียงอย่างเดียว แต่ขึ้นอยู่กับมุมมองและวิธีที่เรามองชีวิต

แนวคิดอิคิไกถูกสื่อออกมาง่าย ๆ ด้วยวงกลม 4 วง แทนคำถาม 4 ข้อ ที่ซ้อนทับกันจนกลายเป็นพื้นที่ตรงกลางที่เป็นจุดร่วมของคำตอบแห่งชีวิต นั่นคือการได้ทำสิ่งที่เรารัก ที่เรามีทักษะในการทำมันอย่างดี จนเกิดเป็นรายได้เลี้ยงตัวเอง และยังมีประโยชน์ต่อผู้อื่นด้วย ซึ่งนี่เป็นคุณค่าของชีวิตที่เรามองเห็น และช่วยให้เราทำสิ่งนี้ต่อไปได้เรื่อย ๆ ในทุก ๆ วันที่เราตื่นมา 

แล้วคำถามคือ อิคิไกจะทำให้ชีวิตยืนยาวได้จริงหรือ ? ขอยกตัวอย่าง Blue zones ชุมชนที่มีอายุยืนที่สุด หนึ่งในนั้นคือชุมชนชาวโอกินาวา ประเทศญี่ปุ่น ที่มีประชากรอายุเกิน 100 ปี เป็นจำนวนมาก พวกเขามีอิคิไกเป็นหัวใจหลักของการดำรงชีวิตโดยเชื่อว่า ไม่มีคำว่าปลดเกษียณ เพราะทุกคนมีสิ่งที่พวกเขารักและอยากทำต่อไปตลอดชีวิต ความลับที่ยิ่งใหญ่ของอิคิไกคือ การยอมรับตัวเอง

ซึ่งอิคิไกไม่จำเป็นจะต้องเกี่ยวกับอาชีพการงานอย่างเดียวเท่านั้น ถ้าหากรู้สึกว่างานที่ทำไม่รู้สึกเติมเต็ม ลองหางานอดิเรกที่ไม่เกี่ยวข้องกับงานประจำ สนุกสนานกับงานอดิเรกดูบ้าง เหมือนกับทำให้เรื่องความสุขกับสิ่งเล็ก ๆ กลายเป็นเรื่องใหญ่โตขึ้นมา อย่างการทำอาหารเมนูโปรดให้คนในครอบครัว การตื่นมารดน้ำต้นไม้ที่เราปลูกด้วยความรัก การได้ออกไปเรียนรู้สิ่งใหม่ที่คุณไม่เคยทำมาก่อน

ถ้าจะเล่าให้เห็นภาพชัดขึ้น ขอยกตัวอย่าง ครอบครัวสองพี่น้องที่ออกตามหานกสีฟ้าที่ร้องเพลงเพราะ คนที่ได้ฟังจะรู้สึกมีความสุข แต่พวกเขาทั้งสองก็ตามหานกสีฟ้าไม่พบเสียที จนกลับบ้านมาพบว่ามีนกสีเหลือง ที่ร้องเพลงได้เช่นกัน เมื่อตั้งใจฟังกลับพบว่า นกสีเหลืองก็ร้องเพลงเพราะเช่นเดียวกับนกสีฟ้า แต่ถูกละเลย เพียงเพราะนกสีฟ้าเป็นสิ่งที่ถูกกำหนดว่าคือความสุขที่ต้องตามหา 

การมีอิคิไกไม่จำเป็นต้องเป็นอะไรที่ยิ่งใหญ่หรือซับซ้อน มันอาจเป็นเพียงกิจกรรมเล็ก ๆ ที่ทำให้คุณรู้สึกเติมเต็ม ลองตั้งคำถามกับตัวเอง อย่างเช่น ฉันชอบทำอะไรจริง ๆ โดยไม่รู้สึกว่าเป็นภาระ กิจกรรมอะไรที่ทำให้คุณรู้สึกเพลิดเพลินจนลืมเวลา คุณสามารถช่วยเหลือโลกหรือสังคมได้อย่างไร อะไรคือสิ่งที่ทำให้ตัวคุณรู้สึกว่าชีวิตมีคุณค่า และการเริ่มลงมือทำง่าย ๆ 

 ที่มาของข้อมูล

• Wongnai: “อิคิไกศาสตร์ลับอายุยืน 100 ปีของคนญี่ปุ่น #ความพยายามซ่อนอยู่ที่ตัวเรา”.

•  Hfogus.org: “‘อิคิกาอิ’ ปรัชญาญี่ปุ่น หนทางสู่อายุยืนยาวอย่างมีความหมาย ?”.
• Thepractical: “IKIGAI – แนวคิดการดำเนินชีวิตอย่างมีความสุขที่ยั่งยืนสไตล์ญี่ปุ่น”.

• Thomos: “อิคิไก (Ikigai) แนวคิดคนญี่ปุ่นที่บอกถึงเหตุผลของการมีชีวิตอยู่”.
• สํานักอนามัยผู้สูงอายุ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข: “เคล็ดคลับอายุยืน100 ปี ชีวีมีสุขIkigai”.
• BBC: “A Japanese concept to improve work and life”.